2018 yazında, inşaat sektöründe çalışan birkaç iş adamı arkadaşımla oturuyordum. Kendi aralarında, inşaat sektöründe ihtiyaçları olan meslek sahibi insanları bulmakta zorlandıklarını konuşuyorlardı. “Geleceğin Gözde Meslekleri” başlıklı bir makale yazmayı düşündüğümü, birçok ailenin ve gençlerin el emeği ve beden gücü isteyen meslekleri küçük gördüklerini, herkesin kravat takıp memur olmak istiyor olmanın risklerini anlattım. Bunları anlattıktan sonra da “İnşaat sektöründe en çok hangi alanda açık var?” diye sordum. Demirci, kalıpçı, elektrikçi, su tesisatçısı gibi alanları söylerler diye bekliyordum. İki arkadaşım birlikte tüm alanlarda açık olduğunu söyledi. Hatta bu alanların iyi ustalarının üç ay sonrasına gün verebildiklerini anlattılar.
El emeği isteyen birçok meslek dalında ciddi bir açığımız var yıllardır. Berber, terzi, tamirci gibi birçok meslek erbabı yıllardır çırak bulamıyor. Hem aileler çocuklarına kıyamıyor ve çocukları erken yaşta işe vermiyorlar, hem de gençler bu tür meslekleri küçük görüyor. Büyüklerimiz “zanaat altın bileziktir” diyerek gençlerin yetişme çağında mutlaka bir meslek sahibi olmalarını tavsiye ederdi. Altın bilezik, zor günlere yatırım aracıdır. Berberlik gibi, bir ömür boyu makas ve tarakla iş bulunabilecek meslekleri küçük görüyor gençler ve aileleri.
Yıllar önce bir meslek lisesinde anne babalara konferans vermiş; okumak istemeyen çocuklarına baskı yapmamalarını, dersleri yüzünden onlarla iletişimi kopartmamalarını, özellikle tatillerde çocuklarını bir işe vermelerini tavsiye etmiştim. Her çocuğun diploma alarak meslek sahibi olamayacağını, erken yaşta iş hayatına atılmanın avantajlarını anlattım ve meslek sahibi olmanın altın bilezik olduğunu söyledim.
Ben bunları anlatınca o okulda görevli bir öğretmen söz istedi. Velilere dönerek kendisinin 12 yıllık bir öğretmen olduğunu, kirada oturduğunu fakat mahallesindeki berber, terzi, su tesisatçısı gibi esnafların ev sahibi olduğundan bahsetti. Maalesef “geleceğin gözde meslekleri” denilince aklımıza genelde popüler meslekler geliyor. 2000’li yılların başında herkes Bilgisayar Mühendisi olmaktan bahsederken, son zamanlarda bilişimi veya yazılım mühendisliği gibi popüler meslekler daha çok isteniyor.
İhtiyaca Göre İstihdam
Devlet mutlaka ihtiyaca göre istihdam plânlaması yapmak zorunda. Teknoloji geliştikçe yeni meslek ihtiyaçları artarken bazı mesleklerde de ihtiyaç azalıyor. Sürekli haber sitelerinde “Geleceğin Meslekleri” veya “Yok olacak meslekler” başlıklı haberlerle karşılaşıyoruz.
Bazı mesleklere her zaman ihtiyaç olacak. Teknoloji ne kadar ilerlerse ilerlesin, insanların traş olmaya, ayakkabılarını boyatmaya, aracının kaportasını düzelttirmeye her zaman ihtiyacı olacak. Siber Güvenlik Uzmanları’na, Yazılım Mühendisleri’ne, İnsansız Hava Aracı geliştirecek ve profesyonelce kullanacak insanlara ihtiyacımızın çoğalması, berberlik gibi, inşaat ustası gibi, su tesisatçısı gibi alanlarda insana ihtiyacımızın olmayacağı anlamına gelmiyor.
Bu konuda hem devlet hem de aileler daha bilinçli hareket etmek zorunda. Her çocuk okul hayatında ve sınavlarda başarılı olmak zorunda değil. Hayata atılırken mutlaka bir vasıf ile çocukların hayata başlamasını sağlamak zorundayız gençlerin. Bizim gibi genç nüfusu olan ülkeler açsından vasıfsız ve işsiz gençlerin çokluğundan daha büyük bir tehlike olamaz.
Mesleklerin İş Birliği
Bazı mesleklerin yok olması ve yeni birçok meslek dalının ortaya çıkmasına hazırlıklı olmak zorunda devlet yöneticileri. Mesleklerin değişimi kadar mesleklerin evliliği başka bir ifadeyle iş birliği de çok önemli hâle geldi. Makine mühendisliği ile elektrik mühendisliğinin birleşmesinden oluşan mekatronik mühendisliği gibi.
Kuantum Bilgisayarı üretebilmeniz için matematikçi, fizikçi, bilgisayar mühendisi, elektrik mühendisi, metalurji ve malzeme mühendisi gibi uzmanları bir araya getirmeniz ve birlikte çalışma yapmalarını sağlamanız gerekiyor.
Yeni İcatların Mesleklere Etkisi
Bugün Türkiye’nin her şehrinde hatta neredeyse her mahallesinde cep telefonu veya aksesuarları satan dükkanlar var. 1990’lı yıllarda hiç böyle bir meslek yoktu. Her yeni icat, bazı mesleklerin değerini azaltırken yeni meslek kapıları da açıyor. Toplumda cep telefonunun yaygın kullanılmaya başlanmasıyla beraber, birçok yeni meslek dalı açıldı. Cep telefonu satanlar, tamir edenler, kılıf ve süs eşyası üretenler gibi.
Son yıllarda konuşulmaya başlanan insansız araba teknolojisi gelişip yaygınlaştığı zaman, trafik kazalarının büyük bir kısmı yaşanmayacak. Otomobilin icadı ve yaygınlaşmasıyla beraber şoförlük gibi bir meslek ortaya çıktı. İnsansız araba teknolojisi yaygınlaşınca şoförlere ihtiyaç kalmayacak. İnsansız Hava Aracı (İHA) gibi insansız kara aracı da trafikteki yerini alınca, işsiz kalan şoförleri konuşmak durumunda kalacağız bir müddet.
İnsansız arabadan daha çok İnsansız Hava Araçları (İHA) konuşuluyor. Yakın bir gelecekte belki de yolcu uçakları bile pilot ihtiyacı olmadan uçacak. Pilot ihtiyacı olmayacak diye o alanda meslek sahibi insana ihtiyaç kalmayacak anlamına gelmiyor. Kaybolan veya ihtiyacı azalan meslekler yerine başka alanlarda ihtiyaç duyuluyor. ABD Silahlı Kuvvetleri, Predator-Reaper modeli insansız uçakların Suriye’nin tepesinde uçurulması için uçak başına otuz kişiye ihtiyaç duyuyor. Uçuşların sonucunda toplanan bilgilerin analiz edilmesi için en az seksen kişi daha gerekiyor. ABD Hava Kuvvetleri 2015’te tüm bu görevler için gerekli eğitimli personelden yoksundu. Bu sebepten dolayı insansız uçakları idare edecek insan bulamamak gibi komik bir krizle karşı karşıya kaldı.
En Kötü Meslek
Uzun yıllar öğrencilere eğitim danışmanlığı ve rehberlik yaptım. Meslek seçimi konusunda en çok kullandığım cümle “görücü usulü eş ve iş seçilmez” cümlesi oldu. Bazen anne babalar kendi hayalleri olan meslekleri çocuklarına dayatıyor, bazen öğretmenler kendi sevdikleri ve önemsedikleri alanlara gençleri yönlendiriyor. Ancak öğrenci o mesleği sevmiyorsa hem başarısız hem de mutsuz olur.
2019 yılında geleceğin en önemli meslekleri anlatılırken en çok şu meslek grupları tavsiye edildi: Malzeme bilimi ve nano mühendisliği, moleküler biyoloji, genetik ve biyomühendisliği, 3D üretim mühendisliği, meteoroloji mühendisliği, yeni medya, endüstriyel tasarım mühendisliği, epidemiyoloji, yapay zekâ ve robotik kodlama.
Dikkat ederseniz bu meslekler arasında öğretmenlik, doktorluk, aşçılık, polislik, askerlik gibi temel meslekler yer almıyor. Bu popüler mesleklere gidebilecek öğrenci sayısı %1 bile değil. İyi meslek ve kötü meslek olarak değil, sevdiğiniz meslek ve sevmediğiniz meslek olarak bakmalısınız meslek dallarına.
Anne-baba ve eğitim plânlamasından sorumlu kişiler şu gerçeği asla akıllarından çıkartmamalı: En kötüsü “vasıfsız” yani hiçbir mesleği öğrenmeden yetişen gençlerin çok olmasıdır. Anne-babalar çocuklarını mutlaka bir vasıf ile yetiştirmeli. Okul başarısızlığı, hayat başarısızlığı anlamına gelmiyor.
Sait Çamlıca
Eğitimci-Yazar
Kaynak Kitap
Teknoloji Kuşatmasında Geleceğimiz
Online Sipariş:
Bu yazının alıntılandığı kitabı aşağıdaki sitelerden satın alabilirsiniz.
